फाइल फोटो
मधेसखबर
वीरगन्ज ,०३ भदौ : भारतले गण्डक नहरमा सम्झौता अनुसार पर्याप्त पानी नछोड्दा पर्सा र बारामा नहरको पानी वितरणमा समस्या भएको छ ।
भारतले हाल नहरमा ४ सयदेखि ४५० क्युसेक सम्म मात्र पानी पठाइरहेको छ । जसका कारण सिँचाइ हुन नसक्दा धानखेत पटपटी फुट्न थालेको र धानबाली सुकेको पर्साा र बाराका किसानले दुखेसो पोखेका छन् ।
भारतले गण्डक नहरमा सम्झौता अनुसार पर्याप्त पानी नछोड्दा माग अनुरूप सिँचाइका लागि पानी वितरण गर्न नसकिएको नारायणी सिँचाइ व्यवस्थापन कार्यालय वीरगन्जका इन्जिनियर सुबोध कुशवाहाले स्विकारे । ‘किसानलाई धान बालीमा सिँचाइ चाहिने बेलामा भारतीय पक्षले सम्झौताको झन्डै आधा परिमाणमा मात्रै पानी दिइरहेको छ,’ उनले भने, ‘हामीलाई किसानको माग धान्नै गा¥हो भइहेको छ ।’
गण्डक सम्झौता अनुसार भारतले बर्सेनि धानबालीका लागि असार १५ र गहुँबालीका लागि पुस १० गते देखि गण्डक नहरमा ८५० क्युसेक पानी पठाउनुपर्छ । नवलपरासीको भैंसालोटनस्थित नेपाल–भारत सीमामा निर्मित ब्यारेजबाट भारतले गण्डक नहरमा पानी छोड्ने गर्छ । भारतमै ९२ किलोमिटर यात्रा गरेर गण्डक नहरको पानी पर्साको जगरनाथपुर गाउँपालिकाको जानकीटोलबाट नेपाल प्रवेश गर्छ ।
पर्सा, बारा र रौतहटमा गरी १५ ब्लकमा विभाजित गण्डक नहरको लम्बाई नेपालतर्फ ८१ किमि छ । हाल नहरमा पानीको प्रवाह कम हुँदा ११ नम्बर ब्लकअन्तर्गत बाराको लक्ष्मीपुर कोतवालीको जमुनी क्षेत्रसम्म मात्र पानी पुगेको कुशवाहाले बताए ।
समस्या समाधानका लागि पटक–पटक भारतको रामनगरस्थित दोना कार्यालयका एसडीओसँग वार्ता भएपनि चासो नदिइएको कुशवाहाले बताए । ‘कार्यालयबाट हाम्रो प्राविधिक टोली नहरको बाटो हुँदै रामनगर पुगेर त्यहाँका अधिकारीसँग प्रत्यक्ष भेटघाटसमेत गरेर समस्या समाधानका लागि आग्रह ग¥यौं,’ उनले भने, ‘तर भारतीय पक्ष त्यति गम्भीर देखिएन । भारतमा नहरको सफाइ नभएको र ठाउँठाउँमा संरचना जिर्ण भएकाले नहर पूर्णक्षमतामा चलाएको पाइएन ।’
यसवर्ष धान रोपाइँकै बेला नहरको भारततर्फको खण्डमा चुहावटको समस्या आएको थियो । उक्त समस्या समाधान गरी भारतीय पक्षले पानी दिए पनि पर्याप्त आउन सकेको छैन । हाल तिलाबे ब्यारेजबाट २ सय क्युसेक पानी नहरमा छाडेर काम चलाइए पनि त्यो पर्याप्त नरहेको कुशवाहा बताउँछन् । यसवर्ष अकाशे वर्षा कम भएकाले पनि नहरमा आश्रित किसानबीच पानीको माग उच्च रहेको उनको भनाइ छ ।
सन् १९७५ र ७६ मा दुई चरणमा भारत सरकारले नेपाललाई गण्डक नहर हस्तान्तरण गरेको थियो । गण्डक नहरबाट पर्सा, बारा र रौतहटको गरी ३७ हजार ४ सय हेक्टर जग्गा सिञ्चित गर्ने लक्ष्य भए पनि बर्सेनि यावत् समस्या देखाउँदै भारतले सम्झौताअनुरुपको पानी नेपालतर्फ पठाउँदैन । गण्डक ब्यारेजको निर्माण भारत आफैंले गरेको र सन्चालन पनि उसैले गर्ने गर्छ । उसले ब्यारेजबाट नेपालभन्दा आफ्नै भूमिमा बढी सिँचाइ गर्ने गरेको छ । साभार : कान्तिपुर
